Pythonda Shartli Operatorlarga Kirish

Shartli operatorlar dasturlashning asosiy tushunchasi bo'lib, dasturingiz oqimini ma'lum shartlarga asoslanib boshqarish imkonini beradi. Pythonda bu operatorlar ma'lum bir shart to'g'ri yoki noto'g'ri bo'lishiga qarab turli kod bloklarini bajarish imkonini beradi. Ushbu qo'llanma sizni Pythondagi turli xil shartli operatorlar, ularning sintaksisi va ulardan foydalanishning amaliy misollari bilan tanishtiradi.

Pythonda Shartli Operatorlar Turlari

Python quyidagi turdagi shartli operatorlarni qo'llab-quvvatlaydi:

1. if operatori
2. if-else operatori
3. if-elif-else operatori
4. Ichma-ich shartli operatorlar

Keling, ularning har birini batafsil ko'rib chiqaylik.

1. 'if' Operatori

'if' operatori - bu eng oddiy shartli operator shakli. U ko'rsatilgan shart to'g'ri bo'lsagina kod blokini bajaradi.

Sintaksis:

if shart:
    # shart to'g'ri bo'lsa bajariladigan kod

Misol:

yosh = 18
if yosh >= 18:
    print("Siz ovoz berishga huquqingiz bor.")

# Natija: Siz ovoz berishga huquqingiz bor.

Bu misolda, yosh >= 18 sharti to'g'ri bo'lgani uchun xabar chop etiladi.

2. 'if-else' Operatori

'if-else' operatori shart to'g'ri bo'lsa bir kod blokini, noto'g'ri bo'lsa boshqa kod blokini bajarish imkonini beradi.

Sintaksis:

if shart:
    # shart to'g'ri bo'lsa bajariladigan kod
else:
    # shart noto'g'ri bo'lsa bajariladigan kod

Misol:

yosh = 16
if yosh >= 18:
    print("Siz ovoz berishga huquqingiz bor.")
else:
    print("Siz hali ovoz berishga huquqingiz yo'q.")

# Natija: Siz hali ovoz berishga huquqingiz yo'q.

Bu holda, yosh 18 dan kichik bo'lgani uchun else blokidagi kod bajariladi.

3. 'if-elif-else' Operatori

'if-elif-else' operatori bir nechta shartlarni tekshirish va tegishli ravishda turli kod bloklarini bajarish imkonini beradi.

Sintaksis:

if shart1:
    # shart1 to'g'ri bo'lsa bajariladigan kod
elif shart2:
    # shart2 to'g'ri bo'lsa bajariladigan kod
elif shart3:
    # shart3 to'g'ri bo'lsa bajariladigan kod
else:
    # barcha shartlar noto'g'ri bo'lsa bajariladigan kod

Misol:

ball = 75

if ball >= 90:
    print("Baho: A")
elif ball >= 80:
    print("Baho: B")
elif ball >= 70:
    print("Baho: C")
elif ball >= 60:
    print("Baho: D")
else:
    print("Baho: F")

# Natija: Baho: C

Bu misolda, dastur ballga asoslanib baho beradi. Ball 75 bo'lgani uchun, u C bahosi uchun mo'ljallangan oraliqqa tushadi.

4. Ichma-ich Shartli Operatorlar

Siz shartli operatorlarni boshqa shartli operatorlar ichiga ham joylashtirishingiz mumkin. Bu yanada murakkab qaror qabul qilish jarayonlariga imkon beradi.

Misol:

yosh = 25
guvohnoma_bor = True

if yosh >= 18:
    if guvohnoma_bor:
        print("Siz mashina haydashingiz mumkin.")
    else:
        print("Sizga avval haydovchilik guvohnomasi olish kerak.")
else:
    print("Siz hali mashina haydash uchun yoshsiz.")

# Natija: Siz mashina haydashingiz mumkin.

Bu misolda, dastur avval shaxsning qonuniy haydash yoshida ekanligini tekshiradi, keyin esa uning guvohnomasi borligini tekshiradi.

Ternary Operator

Python oddiy if-else operatorlarini yozishning qisqa usulini - ternary operatorni ham qo'llab-quvvatlaydi.

Sintaksis:

agar_togri_bolsa_qiymat if shart else agar_notogri_bolsa_qiymat

Misol:

yosh = 20
holat = "Katta" if yosh >= 18 else "Yosh"
print(holat)

# Natija: Katta

Bu quyidagiga teng:

if yosh >= 18:
    holat = "Katta"
else:
    holat = "Yosh"

Shartli Operatorlardan Foydalanish Bo'yicha Eng Yaxshi Amaliyotlar

1. Shartlaringizni sodda va o'qilishi oson qiling. Agar shart juda murakkab bo'lsa, uni bo'laklarga ajratish yoki oraliq o'zgaruvchilardan foydalanishni o'ylab ko'ring.
2. O'zaro istisno qiladigan shartlarni tekshirishda bir nechta if operatorlari o'rniga elif dan foydalaning.
3. Pythonda chekinishga e'tibor bering, chunki u shartli operatorlar uchun kod bloklarini belgilaydi.
4. O'zgaruvchilarni qiymatlar bilan taqqoslashda, ko'pincha qiymatni birinchi o'ringa qo'yish xavfsizroq. Masalan, if yosh >= 18: o'rniga if 18 <= yosh:. Bu == o'rniga tasodifan = ishlatib qo'ysangiz, tasodifiy tayinlashlarning oldini oladi.
5. Oddiy shartlar uchun kodingizni qisqartirish uchun ternary operatordan foydalaning, lekin uni o'qilishiga zarar yetkazadigan darajada ko'p ishlatmang.

Xulosa

Shartli operatorlar Pythonda dasturlash mantiqining muhim qismi hisoblanadi. Ular dasturlaringizga turli shartlarga asoslanib qarorlar qabul qilish va turli kodni bajarish imkonini beradi. Ushbu operatorlarni o'zlashtirib olsangiz, yanada dinamik va sezgir Python dasturlarini yaratishingiz mumkin bo'ladi.

Bu operatorlarni turli vaziyatlarda qo'llashni mashq qilishni unutmang, shunda ular bilan ishlash sizga yanada qulay bo'ladi. Tajriba orttirgan sari, har bir vaziyat uchun to'g'ri shartli operator turini tabiiy ravishda tanlashni o'rganasiz.

Qo'shimcha Manbalar

1. Python hujjatlaridagi Boshqaruv Oqimi bo'yicha qo'llanma
2. Real Python'ning Shartli Operatorlar bo'yicha qo'llanmasi

Ushbu qo'llanma Pythonda shartli operatorlarni tushunish va ulardan foydalanish uchun mustahkam asos beradi. O'rganishni va mashq qilishni davom ettirar ekansiz, bu asosiy tushunchalarni dasturlash muammolarining keng doirasini hal qilish uchun qanday qo'llash mumkinligini kashf etasiz.